ผ้าทอมัดหมี่บ้านนาขุม

“ผ้าทอมัดหมี่..กี่ล้านช้าง”เป็นตำนานที่กล่าวถึงผ้าทอมัดหมี่ของเกษตรกรบ้านนาขุม หมู่ที่ 1 ตำบลนาขุม อำเภอบ้านโคก จังหวัดอุตรดิตถ์ เกษตรกรส่วนใหญ่ของหมู่บ้านนาขุมจะมีความสามารถในการทอผ้ามัดหมี่อยู่แล้ว โดยมีการเรียนรู้ถ่ายทอดมาแต่รุ่นบรรพบุรุษมาช้านาน เมื่อร้อยกว่าปีมาแล้วเริ่มตั้งแต่การปลูกหม่อนเลี้ยงไหมเอง การเก็บไหม สาวไหม การด่องไหม การกวักไหม การค้นลำไหม การค้นลำหมี่ การมัดย้อม จนถึงการทอผ้าไหมซึ่งเดิมเป็นการทอเพื่อเป็นเครื่องนุ่งห่ม และเครื่องใช้ในครัวเรือน เป็นที่นอน ผ้าปูที่นอน ผ้าถุง แม่บ้านนาขุมมีฝีมือการทอที่ประณีต ลวดลายสวยงาม เช่น ลายนก ลายขอต่างๆ ผ่านกรรมวิธีมัดย้อมเส้นไหม หรือเส้นฝ้าย เพื่อสร้างลวดลายก่อนการย้อม ถ้าต้องการใส่หลายสี ก็ต้องมัดและย้อมหลายครั้งจนกว่าจะได้สีครบตามความต้องการแล้วนำไปทอด้วยเทคนิคขัดสานธรรมดา ลวดลายบนผ้าจะเกิดขึ้นตามรอยที่มัดย้อม จึงเรียกว่าผ้าทอมัดหมี่ เมื่อหลายสิบปีก่อนผ้าทอนาขุมยังไม่เป็นที่รู้จักกว้างขวางนัก จะมีเพียงแต่คนในอำเภอบ้านโคกที่มีความนิยมชมชอบว่าผ้าทอนาขุมนั้นสวยงาม และมีเอกลักษณ์ ทอและซื้อขายกันเฉพาะในชุมชน ต่อมาจึงมีแนวคิดการจัดตั้งกลุ่มขึ้นในปี พ.ศ.2525 เพื่อให้ได้รับการสนับสนุนช่วยเหลือให้มีการพัฒนาในด้านต่างๆจากทางภาครัฐและจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชนทอผ้ามัดหมี่บ้านนาขุม ในปี พ.ศ.2548 มีจำนวนสมาชิกแรกเริ่ม จำนวน 15 คน ปัจจุบันมีสมาชิกทั้งหมด 56 คน ผ้าทอของกลุ่มได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง และได้รับการสนับสนุนช่วยเหลือจากภาครัฐในทุกๆด้านทำให้ผ้าทอนาขุมมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับและได้รับความนิยมในการซื้อขายเป็นเครื่องแต่งกายและของฝากของดีอำเภอบ้านโคก สามารถหาซื้อได้ในราคาไม่แพง สามารถขยายตลาดไปทั่วประเทศจนถึงทุกวันนี้